Từ những cồn cát trải dài, những dãy núi gập ghềnh đến những cánh đồng muối bất tận, tất cả các hoang mạc đều có chung một đặc điểm: rất hiếm khi có mưa. 

Nhưng bạn đừng vội lầm tưởng. 

Những vùng đất này vẫn ẩn chứa vẻ đẹp khác xa so với hình ảnh cằn cỗi mà mọi người thường hình dung khi nhắc đến hai từ hoang mạc.

Trên thực tế, hoang mạc là nơi sinh sống của vô vàn loài động vật hoang dã và cả con người, với những phong tục tập quán và truyền thống từ cách đây hàng nghìn năm. 

Hãy cùng khám phá cuộc sống ẩn chứa bên trong những hệ sinh thái thường bị bỏ qua này.

Nhập tên của bạn để bắt đầu!​

 

Xin chào, {NAME}! Chào mừng bạn đến với Hành trình khám phá những hoang mạc.

Bạn muốn đến thăm hệ sinh thái hoang mạc nào đầu tiên?

Chào mừng bạn đến với Sa mạc Sahara hùng vĩ, {NAME}!

Sa mạc Sahara là sa mạc nóng lớn nhất trên thế giới, với diện tích khổng lồ trải dài 3,6 triệu dặm vuông (9,4 triệu km vuông) trên khắp lãnh thổ của 11 quốc gia ở Bắc Phi, tương đương với kích thước của toàn bộ Hoa Kỳ! 

Dù được coi là biểu tượng nổi bật nhất của sa mạc này, thế nhưng những cồn cát chỉ chiếm 15% diện tích tại Sahara. 

Phần còn lại được bao phủ bởi những dãy núi, cao nguyên, cánh đồng muối, lưu vực, vùng trũng và đồng bằng phủ đầy cát và sỏi.  

Hệ sinh thái đa dạng của Sahara đã tạo nên một vùng đất đa dạng sinh học bậc nhất: 500 loài thực vật, 70 loài động vật có vú đã biết, 100 loài bò sát, 90 loài chim và một số loài động vật chân đốt – chẳng hạn như nhện và bọ cạp – hiện đang cư trú tại đây.

Hãy cùng khám phá vẻ đẹp tuyệt vời của vùng đất sa mạc này.

 

  • 1
  • /

Mặc dù Sahara được biết đến là một trong những môi trường có điều kiện khắc nghiệt nhất trên Trái Đất với nguồn nước khan hiếm, nhưng trên thực tế, nơi đây vẫn có nguồn nước lưu trữ nhất định.  

Những nguồn nước nào sau đây xuất hiện tại Sahara?

TẤT CẢ NHỮNG ĐÁP ÁN TRÊN!

Cả hai dòng sông Nile và Niger đều chảy qua Sahara. Ngoài ra còn có các tầng ngậm nước khổng lồ, đóng vai trò như những kho chứa nước ngọt dưới lòng đất để cung cấp cho hơn 90 ốc đảo trên sa mạc. Bạn thậm chí có thể tìm thấy ít nhất 20 hồ nước ở Sahara với mực nước lên xuống theo mùa.

  • 1
  • /

"Gobi" là một từ có nguồn gốc từ tiếng Mông Cổ. 

Theo bạn, ý nghĩa gần đúng nhất của từ này là gì?​

VÙNG ĐẤT KHÔNG CÓ NƯỚC

Từ "Gobi" trong tiếng Mông Cổ nghĩa là "vùng đất không có nước", rất phù hợp để mô tả địa hình đá cứng với thảm thực vật thưa thớt nơi đây. Nguyên nhân khiến lượng mưa tại Gobi thấp là bởi vì dãy núi Himalaya tạo thành một "vùng bóng mưa" bao trùm sa mạc, ngăn cản những đám mây mang mưa di chuyển qua các ngọn núi và đến Gobi.

  • 4
  • /

Nói về khả năng thích nghi với nắng nóng, bạn nghĩ loài bọ đen bản địa của Wadi Rum đã làm gì để thích nghi với nhiệt độ như thiêu như đốt tại sa mạc?

ĐI NHÓN CHÂN

Loài bọ đen có đôi chân dài và hẹp giúp giữ cho cơ thể của chúng tránh tiếp xúc với bề mặt sa mạc bỏng rát trong khi di chuyển. Bọ cánh cứng là nguồn thức ăn quan trọng cho các loài chim, bò sát và côn trùng khác ở Wadi Rum.

  • 5
  • /

Quá trình mở rộng liên tục của Sa mạc Sahara còn được biết đến với tên gọi hoang mạc hóa.  

Mặc dù sa mạc là những hệ sinh thái quan trọng, như trong trường hợp của Sahara, hiện tượng hoang mạc hóa vẫn là điều đáng phải lưu tâm khi các khu vực xanh tươi một thời mất đi thảm thực vật và dần biến thành sa mạc.  

Bạn nghĩ diện tích của Sahara đã tăng lên bao nhiêu phần trăm kể từ năm 1920?

10%

Thông thường, các sa mạc sẽ gia tăng diện tích vào mùa khô và giảm vào mùa mưa, thế nhưng, sự kết hợp giữa các chu kỳ khí hậu tự nhiên và tình trạng biến đổi khí hậu do con người gây ra đang khiến Sahara ngày càng mở rộng hơn và thu hẹp ít hơn. Quá trình hoang mạc hóa này sẽ khiến những vùng đất khỏe mạnh có nguy cơ trở thành vùng đất chết.

  • 5
  • /

Hình như ở phía trước có một loài sinh vật!

Đó có thể là loài gì vậy? ​

LẠC ĐÀ HAI BƯỚU

Lạc đà là những vị vua trị vì Sa mạc Gobi, bởi chúng chính là nguồn tài nguyên vô giá đối với những người chăn nuôi du mục trong vùng. Lạc đà hai bướu cung cấp quần áo, sữa cũng như phương tiện đi lại cho người dân ở Sa mạc Gobi, và vì vậy, chúng trở thành tài sản quan trọng đối với nền kinh tế. Lạc đà cũng đóng vai trò không thể thay thế trong hệ sinh thái khi giúp phát tán hạt giống của một loại cây bụi có tên gọi Saxaul thông qua hệ bài tiết. 
 

  • 3
  • /

Du lịch sinh thái không phải là ví dụ duy nhất về cách thiên nhiên hỗ trợ sinh kế cho người dân ở Wadi Rum.  

Một trong những nguồn tài nguyên thiên nhiên tại đây thường được người dân tận dụng để làm lều.  

Bạn có biết đó là gì không?

LÔNG DÊ

Lều làm bằng lông dê là một sản phẩm truyền thống ở Wadi Rum và cũng là minh chứng cho sự thông minh của con người trong thích nghi với điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Dê là một trong những loài vật nuôi phổ biến nhất ở sa mạc nhờ khả năng thích nghi cực kỳ tốt trong môi trường nhiệt độ cao và thiếu nước. 

  • 4
  • /

Cáo Fennec, loài cáo nhỏ nhất trong số các loài cáo, có nguồn gốc từ sa mạc Sahara.  

Đôi tai lớn giúp chúng săn mồi dưới cát vào ban đêm và xua tan cái nóng.  

Bạn có biết cáo Fennec làm gì để điều chỉnh thân nhiệt của mình trong nhiệt độ nóng bức của sa mạc không?

THỞ NHANH

Giống như nhiều loài động vật có vú khác trên sa mạc, cáo Fennec đã tiến hóa để thích nghi với điều kiện khắc nghiệt tại sa mạc Sahara. Khi nhiệt độ tăng cao, nhịp thở của cáo Fennec sẽ tăng từ 23 nhịp mỗi phút lên đến 690 nhịp mỗi phút, giúp chúng điều chỉnh nhiệt độ bên trong cơ thể.

  • 4
  • /

Vào mùa đông, Sa mạc Gobi có thể lạnh đến mức nào? 

-40 °C (-40 °F)

Không phải lúc nào sa mạc cũng nóng! Mùa đông tại Sa mạc Gobi cực kỳ lạnh giá và khắc nghiệt vì nơi đây nằm ở độ cao khoảng 900 m (3.000 ft) so với mực nước biển. Những sa mạc như Gobi – với mùa hè nóng nực và mùa đông lạnh giá – phù hợp hơn với tên gọi "sa mạc lạnh". Các loài động thực vật và con người tại nơi đây đã dần thích nghi để chống chịu với nền nhiệt khắc nghiệt này.

Xin chúc mừng, bạn đã kết thúc Hành trình khám phá Sa mạc Gobi!

Gobi là vậy đó, {NAME}! Với bạn, nơi đây có thể chỉ là một điểm đến, nhưng với nhiều người khác, những người chăn thả dê, lạc đà và cừu, đây chính là ngôi nhà của họ. 

Các bộ tộc sống tại Gobi – những người gốc Mông Cổ và Hán Trung – thường sinh hoạt trong các ngôi lều truyền thống có tên gọi là "ger", được thiết kế để phù hợp với lối sống du mục của họ.  

Một điều đáng buồn là hiện tượng hoang mạc hóa gia tăng tại Gobi, cũng là sa mạc có tốc độ phát triển nhanh nhất trên Trái Đất, đang trở thành mối đe dọa đối với những vùng đất xung quanh.  

Sự xâm lấn của sa mạc đã biến nhiều đồng cỏ tươi tốt trở thành vùng đất cằn cỗi, hoang tàn và tạo ra những trận bão cát ảnh hưởng đến nhiều thành phố lân cận. 

Nhưng đừng từ bỏ hy vọng!​

Vào năm 1978, Chính phủ Trung Quốc đã phát động chương trình có tên gọi Vạn lý trường thành xanh với mục tiêu làm chậm quá trình sa mạc hóa bằng một bức tường cây dài 2.800 dặm.  

Kể từ đó, có hơn 66 tỷ cây xanh đã được trồng.

Bạn có thể chung tay bảo vệ Sa mạc Gobi bằng cách:

  • Tham gia các chuyến tham quan du lịch sinh thái có trách nhiệm 
  • Quyên góp cho các tổ chức đang hoạt động để bảo vệ Sa mạc Gobi 
  • Trò chuyện với bạn bè và người thân về tầm quan trọng của hoang mạc trong tự nhiên và hiểm họa của hiện tượng hoang mạc hóa đang xảy ra tại những vùng đất màu mỡ

{NAME}, bạn đã chọn đến thăm Sa mạc Gobi!

Nằm tại khu vực Trung Á và trải rộng trên vùng lãnh thổ có diện tích 500.000 dặm thuộc Trung Quốc và Mông Cổ ngày nay, Gobi là sa mạc lớn nhất Châu Á và lớn thứ tư trên thế giới. 

Gobi có thể không giống như những gì mà mọi người thường hay hình dung về "sa mạc".  

Thay vì những cồn cát liên tục dịch chuyển, địa hình chủ đạo tại đây lại là đá cứng.  

Và thay vì chỉ có nền nhiệt nóng bức khủng khiếp suốt quanh năm, thì mùa đông khắc nghiệt tại Gobi, hay còn được gọi là "dzud", có thể xuống dưới mức -45°C (49°F). 

Bất chấp điều kiện khí hậu tàn khốc, những người dân tại Sa mạc Gobi vẫn lựa chọn du cư mục súc – hình thức di cư trong lãnh thổ để tìm đồng cỏ cho gia súc – làm phương thức sinh kế chính. 

Hãy cùng chúng tôi đến với vùng đất diệu kỳ này và khám phá những nét độc đáo chỉ có tại nơi đây.

 

  • 2
  • /

Các loài chim không phải là những sinh vật duy nhất nhận ra môi trường lý tưởng tại Wadi Rum!  

Như bạn đã biết, vùng đất hoang mạc này còn là nơi sinh sống của nhiều bộ lạc.  

Bạn có đoán được có bao nhiêu bộ lạc sinh sống tại sa mạc này không?

6

Wadi Rum là quê hương của các bộ lạc Zweideh, Zalabia, Sweilhieen, Omran, Godman và Dbour. Nhiều bộ lạc ở Wadi Rum sử dụng mô hình du lịch sinh thái để duy trì sinh kế cũng như bảo vệ hệ sinh thái sa mạc. Các khách sạn, nhà hàng, tham quan du lịch bằng xe jeep và du ngoạn bằng lạc đà là một vài ví dụ về hoạt động của các công ty du lịch sinh thái. Trong khi đó, nhiều bộ lạc khác lại lựa chọn phương thức nông nghiệp có mang lại lợi nhuận.

  • 3
  • /

Sahara được ghi nhận là một trong những khu vực nóng nhất trên thế giới.  

Vào những tháng nóng nhất trong năm, nhiệt độ tại đây có thể chạm ngưỡng bao nhiêu?

50C (122F)

Nhiệt độ ở Sahara có thể đạt mức 50 độ C (122 F) vào những tháng nóng nhất! Con người, thực vật và động vật sống tại đây đã tìm ra những phương thức thông minh để có thể thích nghi với điều kiện thời tiết nóng bức. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sâu hơn về một ví dụ trong câu hỏi tiếp theo.

  • 3
  • /

Hoang mạc thường là nơi cung cấp những dữ liệu lịch sử và hiện vật phong phú cho con người. 

Sa mạc Gobi đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình nghiên cứu về hiện tượng tự nhiên nào?

SỰ TUYỆT CHỦNG CỦA LOÀI KHỦNG LONG

Sa mạc Gobi là một điểm nóng trong ngành sinh vật học cổ đại, và nhà khoa học người Mỹ Roy Chapman Andrews là người đầu tiên làm cả thế giới biết đến những mẫu hóa thạch khủng long nơi đây. Đây cũng chính là hình mẫu sáng tạo nên nhân vật điện ảnh Indiana Jones nổi tiếng. Ngày nay, nhiều cá nhân, trong đó có Bolortsetseg Minjin, người sáng lập Viện nghiên cứu Khủng long Mông Cổ, vẫn không ngừng nỗ lực để có thể truyền cảm hứng cho các thế hệ tương lai của ngành cổ sinh vật học Mông Cổ.

Chúng tôi hy vọng bạn đã có trải nghiệm tuyệt vời tại Wadi Rum!

{NAME}, bạn đã hiểu được vai trò vô cùng quan trọng của Wadi Rum, cũng như các hệ sinh thái sa mạc khác, đối với sức khỏe sinh thái, xã hội, văn hóa và kinh tế của khu vực. 

Ngày nay, cảnh quan tươi đẹp và giàu tính đa dạng sinh học của Wadi Rum đã thu hút rất nhiều du khách và tạo nguồn sinh kế dựa vào thiên nhiên cho người dân địa phương thông qua du lịch sinh thái.  

Nhưng trong suốt lịch sử, tài nguyên thiên nhiên của vùng đất này cũng là nguồn duy trì sinh kế cho các bộ lạc du mục địa phương và những bộ lạc này vẫn chủ yếu dựa vào sa mạc để kiếm thức ăn và nơi cư trú. 

Wadi Rum cũng là một địa danh mang nhiều ý nghĩa lịch sử, với hàng ngàn bức tranh và chữ khắc trên đá đã phần nào hé lộ những cột mốc trong suốt chiều dài 12.000 năm lịch sử của loài người, từ Thời đại đồ đá cũ cho đến Kỷ nguyên Hồi giáo. 

Bất chấp những giá trị nổi tiếng của mình, Wadi Rum vẫn phải đối mặt với nhiều mối đe dọa do con người gây nên. 

Nếu như du lịch bền vững mang đến những lợi ích về kinh tế, thì các vấn đề trong du lịch không bền vững – như quản lý chất thải kém từ các cộng đồng du lịch và các hoạt động lái xe gây hại – cần được giải quyết để đảm bảo một tương lai tốt đẹp cho Wadi Rum và các cộng đồng địa phương.

Sau đây là những việc bạn có thể thực hiện để tham quan Wadi Rum một cách có trách nhiệm:

  • Tự nghiên cứu và tìm kiếm các công ty du lịch và doanh nghiệp có hoạt động thân thiện với sa mạc 
  • Hãy tôn trọng các di tích và những yếu tố cảnh quan của sa mạc. Thế hệ tương lai có thể sẽ không được chiêm ngưỡng những gì chúng ta nhìn thấy ngày hôm nay nếu bạn chạm vào hoặc gây ảnh hưởng đến chúng! 
  • Giữ lại rác cho đến khi bạn có thể vứt đúng cách khi quay trở lại làng hoặc thị trấn. Mặc dù sa mạc là một nơi có điều kiện khắc nghiệt, nhưng ngay cả những thay đổi nhỏ cũng có thể ảnh hưởng đến sự cân bằng tại nơi đây. 
  • Hãy lưu tâm đến lịch sử văn hóa lâu đời của người dân địa phương Wadi Rum và cố gắng không làm suy giảm văn hóa hoặc cảnh quan của họ để tìm kiếm "trải nghiệm đích thực".
Cảm ơn bạn đã ghé thăm Sa mạc Sahara!

Như bạn vừa được chứng kiến, {NAME}, Sahara là một sa mạc có kích thước khổng lồ! 

Và mặc dù vùng đất này mang lại sự phong phú về đa dạng sinh học và tài nguyên thiên nhiên, nhưng quá trình xâm lấn của Sahara, vốn đang diễn ra với tốc độ đáng báo động, lại là điều không hề được mong đợi. 

Quá trình mở rộng này khiến các khu vực xung quanh và phần còn lại của Châu Phi có nguy cơ bị hoang mạc hóa, gây tổn hại đến hệ sinh thái và đa dạng sinh học, kéo theo đó là sức khỏe và sinh kế của con người. 

Nhưng nhiều sáng kiến quan trọng đang được thực hiện để chống lại hiện tượng này và bạn đã được tìm hiểu qua trên hành trình của mình.

Cùng với sáng kiến Vạn lý trường thành xanh, các trang trại năng lượng mặt trời và gió quy mô lớn đang được lắp đặt để thúc đẩy tốc độ phát triển của thảm thực vật và mang lại nhiều mưa hơn cho khu vực, từ đó giúp làm chậm quá trình sa mạc hóa, cũng như hỗ trợ nông nghiệp và phát triển kinh tế. 

Nhấp vào đây để tìm hiểu thêm về dự án Vạn lý trường thành xanh, và nhấp vào đây để tìm hiểu thêm về tác động của bụi từ Sahara đối với các đại dương trên hành tinh.

 

  • 1
  • /

IVào mùa xuân và mùa thu, Wadi Rum trở thành điểm dừng chân trên hành trình di cư của các loài động vật. 

Bạn có thể nhận ra loài vật nào trong hàng trăm cá thể này?​

CHIM

Wadi Rum là một địa điểm tuyệt vời để ngắm nhìn các loài chim trên hành trình di cư của chúng giữa Châu Phi và Châu Âu, chủ yếu dọc theo Thung lũng tách giãn Jordan và những khu vực xung quanh. Mặc dù đây chỉ là một tuyến đường phụ, nhưng diện tích khổng lồ cùng môi trường sống đa dạng tại Wadi Rum đã biến nơi đây thành một điểm dừng chân vô giá trên hành trình di cư của các loài chim.

  • 2
  • /

Sahara nổi tiếng với những cơn bão bụi theo mùa với sức mạnh đủ để vượt qua đại dương và lục địa.  

Bạn nghĩ có bao nhiêu tấn khoáng chất, chất dinh dưỡng và vật chất được đưa vào đại dương từ gió sa mạc và bão cát mỗi năm?

NỬA TỶ TẤN

Các cơn bão cát và bụi, đặc biệt là các cơn bão từ Sahara, mang theo khoáng chất, chất dinh dưỡng và vật chất (cả vô cơ và hữu cơ) đổ vào các đại dương của Trái Đất. Điều này có thể có nhiều tác động tích cực và tiêu cực đối với đa dạng sinh học biển, bao gồm cung cấp một nguồn dồi dào các chất dinh dưỡng và kim loại vi lượng, cũng như hỗ trợ tảo nở hoa – nguồn thức ăn của nhiều loài sinh vật biển.

Để tìm hiểu thêm về mối quan hệ giữa sa mạc và đại dương, vui lòng tham khảo bài viết trên trang chủ.

  • 2
  • /

Chúng ta đều biết rằng cảnh quan thực tế tại sa mạc đa dạng hơn rất nhiều so với hình ảnh cồn cát thường thấy.

Đặc điểm nào sau đây không phải là nét đặc trưng sinh thái của Gobi?​

NÚI LỬA

Liệu đây có phải là một câu hỏi mẹo hay không? Dựa trên những gì bạn vừa tìm hiểu về ý nghĩa tên gọi của "Gobi" thì có thể đấy chứ! Trên thực tế, sa mạc này có nước, dưới dạng hồ, sông và đầm lầy ngập mặn. Nhưng những đặc điểm sinh thái đa dạng này lại không bao gồm núi lửa. 

  • 5
  • /

Bạn có thể dễ dàng bắt gặp loài bọ cánh cứng đen trong những bãi cát của Wadi Rum.  

Nhưng có một loài động vật khác hiếm gặp hơn nhiều và các chuyên gia thậm chí từng tuyên bố chúng đã tuyệt chủng trong tự nhiên.  

Bạn nghĩ đó là loài nào?

LINH DƯƠNG SỪNG KIẾM Ả RẬP

Linh dương sừng kiếm Ả Rập là một loài linh dương có bướu ở vai cùng cặp sừng dài, thẳng. Chúng bị săn lùng ráo riết để lấy thịt, lông và sừng. Ngoài ra, nhiều cá thể vô tình bị đầu độc trong chiến dịch diệt trừ châu chấu. Từng bị tuyên bố tuyệt chủng vào những năm 1970, quần thể linh dương sừng kiếm đang dần phát triển trở lại nhờ các chương trình tái du nhập loài để giúp các cá thể nhân giống và phân bố trên khắp bán đảo Ả Rập.

  • 6
  • /

Phần rìa phía Nam của Sahara, có tên gọi Sahel, là vùng chuyển tiếp giữa sa mạc ở phía Bắc và các thảo nguyên ở phía Nam.  

Đâu là tên của một sáng kiến đang được thực hiện nhằm chống lại hiện tượng hoang mạc hóa và suy thoái môi trường ở Sahel?

VẠN LÝ TRƯỜNG THÀNH XANH

Vạn lý trường thành xanh ở Sahara và Sahel, hay Vạn lý trường thành xanh, là phong trào được thực hiện tại Châu Phi với mục tiêu phát triển một kỳ quan thiên nhiên thế giới dài 8.000 km (4.500 m) trên khắp lãnh thổ lục địa. Vạn lý trường thành xanh được kỳ vọng sẽ trở thành tấm lá chắn ngăn ngừa hiện tượng suy thoái cảnh quan, đồng thời cung cấp lương thực và an ninh sinh kế cho hàng triệu người trong khu vực.

Chào mừng bạn đến với Sa mạc Wadi Rum, {NAME}! 

Được mệnh danh là "Thung lũng mặt trăng", đến với Wadi Rum, bạn sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng những cồn cát đỏ tuyệt đẹp và những dãy núi đá độc đáo - tất cả đã tạo nên một khung cảnh gần như siêu thực. Hệ sinh thái được bảo vệ này nằm tại đất nước Nam Jordan.

Wadi Rum là nơi sinh sống của hàng trăm loài chim cùng bò sát, chó sói, cáo, lạc đà, thỏ rừng, mèo rừng, v.v. 

Tại Wadi Rum còn lưu giữ rất nhiều bằng chứng về các nền văn hóa của xã hội loài người từ thời tiền sử và được UNESCO công nhận là Di sản thế giới vào năm 2011.  

Ngày nay, khu vực này là nơi sinh sống của người Bedouin - những người vẫn tiếp tục duy trì lối sống du mục.  

Cùng với sự phát triển của các dịch vụ du lịch tại Wadi Rum, nơi từng xuất hiện trong các bộ phim nổi tiếng như "Lawrence xứ Ả Rập" và "Người về từ Sao Hỏa", nhiều người dân Bedouin hiện đang tích cực tham gia vào nền công nghiệp du lịch sinh thái. 

Hãy cùng khám phá một số loài động vật và những người dân bản địa tại Wadi Rum.